هەواڵ و زانیاری گەرمیان نیوز
سایتی ئەلجەزیرەی ئینگلیزی چاوپێككەوتنێك لەگەڵ خاتوو هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد ساز دەكات، تێیدا چەندین نهێنی خەباتی شاخ‌و پێشمەرگایەتی خۆی‌و ژیانی سیاسی دەگێڕێتەوە.
چاوپێككەوتنەكە لەژێر ناونیشانی (هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد: ژنە پێشمەرگەی رەسەن) بڵاوكراوەتەوە، لە سەرەتای چاوپێككەوتنەكەدا وێنەیەكی ئایكۆنی خاتوو هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد دانراوە كە مێژووەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵەكانی 1980 لە زنجیرە چیاكانی زاگرۆس كە تێیدا بە تەنها بە جلوبەرگێكی پێشمەرگەییەوە لە نێوان چەند پیاوێكدا وەستاوەو قژە رەشەكەی بە شێوەی دوو پرچ لەملاو لاوە بەرداوەتەوە.
لە چاوپێكەوتنەكەدا باس لەوەكراوە لەو رۆژگارەدا هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد بە ناوی “دیانا”وە بانگكراوەو هەندێك دەڵێن ئەم ناوە وەكو ناوی نهێنی بەكارهێنراوە، (تانیا گودسوزیانی) ئامادەكاری چاوپێككەوتنەكە دەپرسێت: وا دەردەكەوێت كە ناوی دیانا ناوێكی نهێنی گونجاو بێت بۆ ژنە شەڕڤانێكی كورد، ئایا دیانا خوداوەندی (راو)ی رۆمانییەكان نەبوو؟
خاتوو هێرۆ لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا پیدەكەنێت‌و، دەڵێت: نا، نا، نا، ئەمە هیچ پەیوەندییكی بە خوداوەندی رۆمانەكانەوە نییە، ئەمە د-یا-نا، ئەمە ئەو ناوەیە كە كوڕە گەورەكەم منی پێ بانگ دەكرد، دایە لە زمانی كوردیدا هاو واتای (mommy) ی زمانی ئینگلیزییە، لەبەر چەند هۆكارێك ئەو نەیدەتوانی بە دایە بانگمكات بۆیە ئەوی وت دیانا.
لە چاوپێككەوتنەكەدا، هاتووە: نەوەیەك لەمەوپێش هێرۆ یەكێك بوو لەو 50 ژنەی یاخود زیاتر كە پەیوەندییان كرد بە مێردو براكانیانەوە لە جەنگی بەرگری دژی رژێمی بەعسی عیراقی، ئەوان لە زمانی كوردیدا پێیان دەوترا (ژنی شاخ)، مێردەكەی هێرۆ جەلال تاڵەبانی (سەرۆكی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان) بوو كە دواتر بوو بەیەكەم سەرۆكی عیراقی بە رەگەز كورد، بەڵام ئەمە یەكەم بەشداریكردنی نەبووە لە خەباتی چەكداری كورد بۆ سەربەخۆیی.
پێشكەشكاری چاوپێكەوتنەكە، دەڵێت: هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد تەمەنی 10 ساڵ بووە كاتێك كودەتا بەسەر سیستەمی پاشایەتیدا كرا كە دواتر بە شۆڕشی 14-ی تەمووز ناسێنرا، كە لەلایەن عەبدول كەریم قاسمەوە سەرپەرشتی دەكرا كە سەرەتا بە كەسێكی نزیك لە كورد دانراو بەهۆیەوە زینداییانی سیاسی ئازادكران‌و ئەو كوردانەی كە بەشدارییان لە سەرهەڵدانی 1943 – 1945 دا كردبوو لێبوردنیان بۆدەركرا، بەڵام دوای چەند ساڵێكی كەم پەیوەندی بەغداو كوردەكان تێكچوو.
هەروەها ئاماژەبەوەكراوە ئیبراهیم ئەحمەد لە ساڵی 1961 دا سكرتێری گشتی پارتی دیموكراتی كوردستان بووە، كاتێك كە حكومەتی عیراقی پەلاماری شاری سلێمانی داوە ژنەكەی‌و حەوت منداڵەكەی بردووە بۆ شاخ.
خاتوو هێرۆ، دەڵێت: “باوكم بڕوای بە یەكسانی پیاو و ژن هەبووە”.
راشیدەگەیەنێت: من گەورەترین منداڵی خانەوادەكەم بووم، كاتێك من لە دایكبووم باوكم بەبۆنەی منەوە ئاهەنگی گێراوە، لەو رۆژەدا كەس ئاهەنگی بۆ لەدایكبوونی كچ نەدەگێڕا، تەنها بۆ كوڕ ئاهەنگیان دەكرد.
ئەوەشخراوەتەڕوو، پێش ئەوەی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد شووبكات بە گەنجێكی پارێزەری خاوەن كاریزما كە دواتر بوو بە سیاسەتمەدار (مام جەلال) لەلایەن یەكێتی قوتابیانی كوردستانەوە كە رێكخراوێكیی سەر بە پارتی دیموكراتی كوردستان بووە داوای لێدەكرێت كە وەكو ئەندامێكی خاوەن دەسەڵات خۆی تۆماربكات.
بەڵام خاتوو هێرۆ، دەڵێت: داوایان لێكردم كە پەیوەندی بە پارتەكەیانەوە بكەم، بەڵام رەتمكردەوە، لە چیاكاندا زۆر باسی منیان دەكرد، دەیانوت چۆن وێراویەتی رەتیبكاتەوە؟، باوكم بەرگری لێدەكردم‌و، دەیوت: “ئەو مافی بڕیاردانی هەیە، ئەگەر بیەوێت پەیوەندی بكات ئەوا بەخێربێت، ئەگەر نا پێویست ناكات بیكات”.
ئەلجەزیرە، دەڵێت: لە ساڵانی 1970-كاندا كاتێك هێرۆ بڕیاریدا شانبەشانی مێردەكەی لە چیاكان شەربكات دوو كوڕی هەبوو، باڤێل‌و قوباد كە دواتر ئەمان لەژێر چاودێری خانەوادەی هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد لە لەندەن بەجێهێشتران.
ئەلجەزیرە ئاماژەشی بەوەكردووە كاتێك لە ساڵی 1974 بەهۆی شكستی رێككەوتننامەی ئۆتۆنۆمی نێوان كوردو بەغدای ساڵی 1970 جەنگ دەستیپێكردەوە، لەو كاتەشدا ئەمریكاو ئیسرائیل‌و شای ئێران پشتیوانی كوردەكانیان دەكرد لە دژی حكومەتی بەعس، لەبەرامبەریشدا حكومەتی بەعس زۆر بە توندی بەرپەرچی كوردەكانی دەدایەوەو پەلاماری دەدان، ساڵێك دواتر لە 6-ی ئازاری 1975 بەغدا رێككەوتننامەی جەزائیری لەگەڵ شای ئێراندا ئیمزاكرد، بۆ ئەوەی ئێران رێڕەوی ئاوی شەتولعەرەب بگرێتە دەست لەبەرامبەردا كۆتایی بە پشتیوانی كوردەكان بهێنێت.
لە چاوپێكەوتنەكەشدا ئەوەش هاتووە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، وتوویەتی: دوای هاوسەرگیرییەكەیان، بۆ ماوەی دوو ساڵ لە بەغدا ژیاوین، بەڵام بەهۆی ئەوەی لە ژێر فشاری حكومەتدا بووین، وەكو ئۆپۆسیزیۆن گومانیان لێدەكردین بۆیە ناچاربووین رووبكەینە قاهیرە.
ئەمە ئەو كاتەبووە كە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد لە زانكۆی موستەنسیرییەی بەغدا بڕوانامەی لە دەروونناسیدا بەدەستهێناوەو هەر لەوێش یەكەم منداڵیان بووە كە ناوی (پاڤێڵ)ـە.
دوای دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‌و هەڵگیرساندنی شۆڕشی نوێ هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، دەڵێت: “مێردەكەم پێی وتم ناتوانم لەگەڵیدا بڕۆم لەبەر ئەوەی ئەو لە نزیك سنووری عیراق – ئێران دەمێنێتەوەو لەو ناوچانە دەبێت حیجاب بپۆشیت ئەو دەیزانی من هەرگیز حیجابم نەپۆشیبوو”.
هەروەها باسی رۆژانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران دەكات‌و، دەڵێت: رۆژێكیان مام جەلال پەیوەندی پێوەكردم، وتی: “دەزانم ئارەزووت لە باخداری هەیە، باخێكی بچووكم لەبەردەم ماڵەكەمان لە تاران دروستكردووە”.
ئەلجەزیرە، نووسیویەتی: لەو كاتەدا هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد پێكەنی‌و، وتی: “بەم شێوەیە رازی دەكردم بۆ ئەوەی پەیوەندی پێوەبكەم”.
دەربارەی ئەوەی لە گۆڕەپانی جەنگدا چ رۆڵێكی بینیوە، هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، دەڵێت: هەرگیز كەسم نەكوشتووە، ئەگەر ئەمە ئەوەیە كە پرسیاری لەبارەوە دەكەیت، چەكێكم پێدرابوو، راهێنانیشیان پێمكردبوو لەسەر چۆنییەتی بەكارهێنانی، بەڵام هەرگیز بەكارمنەهێناوە بۆ ئەوەی تەقەی لەكەسێك پێبكەم.
دەشڵێت: من وەكو پیاو مامەڵەیان لەگەڵدا دەكردم، ئەمە پەیوەندی بەخۆتەوە هەیە ئەگەر بترسیت وەكو ژن مامەڵەت لەگەڵدا دەكەن.
روونیشیكردووەتەوە: هەوڵمداوە كە چێشت لێبنێم، بەڵام كەس چێشتلێنانەكەمی بە دڵ نەبووە.
لە بەشێكی چاوپێككەوتنەكەشدا باس لەو ئەرشیفی ڤیدیۆو وێنانە كرا كە خاتوو هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد لە ساڵانی خەباتی شاخدا تۆماریكردوون.
ئاماژە بەوەكراوە لە ساڵی 1989 یەكێتی ژنانی دامەزراندووەو، دواتر لە ساڵی 1997 كەناڵی خاك‌و لە ساڵی 2000 كەناڵی كوردسات‌و یارمەتیدەر بووە بۆ دەرچوونی چەندین رۆژنامەو گۆڤاری دیكە.
خاتوو هێرۆ، دەڵێت: سەرەتای كاری رێكخراوەیی میدیام بۆ منداڵانی كوردستان بووە، بیرۆكەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵانی شەڕی ناوخۆ كاتێك یەكێتی‌و پارتی لە شەڕدابوون، هەر پارتە ئاڵای خۆی‌و ڕەنگی خۆی هەبوو، سەوز بۆ یەكێتی‌و زەرد بۆ پارتی، لەو كاتەدا كاتێك سەردانی ماڵێكم كردو منداڵەكانیانم بینی، لەسەر رەنگەكان شەریان بوو كوڕەكەیان پارتی خۆش دەویست‌و زەردی دەویست كچەكەشیان یەكێتی خۆشدەویست‌و سەوزی دەویست، ئەم رووداوە بێتاقەتی كردم.
“ئەمە كاری تێكردم، ئەو نەوجەوانانەی كە دەبوایە یارییان بە رەنگەكان بكردایە، زەردو سەوزیان پەیوەست دەكرد بە سیاسەتەوە، ئەگەر بڕوانیتە لۆگۆی كەناڵی خاك دەبینیت سەوزی تێدا نییە، من ویستم ئەم دەقە لە بیركردنەوەیە بشكێنم‌و بەشێوەیەك لە شێوەكان منداڵەكان لە سیاسەت دابماڵم”.
هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد دەربارەی ئەو قسانەی لەبارەیەوە دەكرێت‌و ئەو رەخنانەی بەهۆی جۆری كەسایەتییەوە لێیدەگیرێت، دەڵێت: لەڕۆژنامەكدا دەڵێن كە من ژنێكی دەوڵەمەندم، من دەوڵەمەند نیم، من هەرگیز گوێم بە پارە نەیاوە، جارێكیان یەكێك نوسیبووی 20 ملیار دۆلاری هەیە.
ئەلجەزیرە، دەلێت: ئەو یەكێكە لەوانەی رەخنەكان پشتگوێ دەخات، یەكێك نییە لەوانەی كە میدیا رووبەڕووی دادگا بكاتەوە، كەسایەتییە بێدەنگ‌و سەنگینەكەی واشێوەی كێشاوە لەڕۆژنامە ناوخۆكاندا كە كەسێكی ساردو دوورەپەرێزە.
“من هەرگیز گوێ نایەم بەوەی دەربارەی من چی دەڵێن”، دەشڵێت: خراپترین شت لەمرۆڤدا ئەوەیە كە لەگەڵ ناوەوەی خۆیدا لەململانێدا بێت.
ئەلجەزیرە ئاماژەشی بەوەكردووە لەماوەی نۆ ساڵەی سەرۆكایەتی كردنی عیراق لە لایەن جەلال تاڵەبانییەوە بە “خانمی یەكەمی عیراق” بانگكراوە، بەڵام خۆی نازناوی “دادە”ی بە دڵە كە خەڵكی سلێمانی پێی بانگدەكەن ئەویش بەهۆی ئەو یارمەتییە مرۆییانەی پێشكەشی كردوون.
لە كۆتایی چاوپێكەوتنەكەدا ئەوە خراوەتەڕوو لە ئێستادا هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد بووە كەسایەتییەك بۆ كچان‌و ژنان كە چاوی لێبكەن.
ئاماژەبۆئەوەشكراوە ئەو كەسایەتییەی كە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد بە سەر مەشق‌و سەرچاوەی ئیلهام وەرگرتنی خۆی دادەنێت بریتییە لە “حەپسە خان” كە فیمینیستێكی ئایكۆنی كوردە، لە ساڵی 1930 – 1940 گۆڕانكاری گەورەی لە ژیاری كۆمەڵایەتیدا كردووەو یەكەم قوتابخانەی بۆ كچان لە ماڵەكەی خۆیدا كردووەتەوە.
ئەلجەزیرە، دەشڵێت: هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد لای وێنەیەكیت حەپسەخانەوە دەوەستێت.
دەڵێت: ئەمە حەپسە خانە، لە ساڵەكانی 1920-دا لەگەڵ كۆمەڵێك لە ژناندا دەچێتە بازاڕو پەچەكەی لادەدات، لەو ڕۆژانەدا ئەمە كارێكی زۆر ئابڕووبەرانە بوو، تەنانەت ئێستاش ئابڕوبەرانەیە، كەس ئەتوانێت ئەمە لە ئەفغانستان بكات؟ ئەو زۆر بەهێزبوو.
هەروەها باسی (خوشكە حەلیمە) دەكات‌و دەڵێت: ئەو لە گوندێكەوە هاتبوو لە ساڵەكانی 1970-دا بوو بە فەرماندەی پێشمەرگە، ئێستا چیرۆكێكی ناوداری هەیە كە جارێكیان پیاوێك دەچێت بۆ لای پێی دەڵێت برسیمە، پیاوەكە چاوەڕوانی ئەوەی دەكرد كە خوشكە حەلیمە خواردنی بۆ بهێنێت، بەڵام ئەو هەڵدەسێتە سەرپێی‌و پێی دەڵێت: “باشە چەكەكەتم بەرێ، من پاسەوانی دەكەم”.
دەربارەی دایكە گەورەشی كە ناوی سەلیمە عەبدوڵایە، هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، دەڵێت: دایكە گەورەم خەڵكی وانە لە كوردستانی توركیا، من بە چیرۆكەكانی ئەو گەورەبووم ئەو كاتە سەختانەی پێیدا تێپەڕیون‌و چۆن لە جەنگی جیهانی دووەمدا ناچاربوون شارەكەیان چۆڵ بكەن.
دەڵێت: ئەو هەمیشە ئاگاداری دەكردمەوە كە ئەگەر بچم بۆ چیاكان دەمرم، نەك لەبەر جەنگ، بەڵكو بەهۆی برسییەتییەوە.
لە وەسفی دایكە گەورەشیدا، دەڵێت: دایكە گەورەم لە مۆدێرن خوازانی كاتی خۆیبووە، تەنانەت لەڕۆژانی كۆتای تەمەنیشیدا، ئەو كەسایەتییەكی ئاینی هەبوو، بەڵام ژنێكی مەزن بوو.
دەربارەی ژنانی پێشمەرگەو شەڕڤانانیش، هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، دەڵێت: ئەوان تەنها بۆ رازاندنەوە نین، ئەوان زۆر بە جەرگن، من زۆرم لەوانم بینیوە، ئەوان زیاترە لە ئێمە بەشداری جەنگەكانیان كردووە، ئەوان لە بەرەكانی پێشەوەن، وەكو پیاون، شەهیدیان هەیە، ئەوان ژنانێكن بۆ جەنگ ئامادەكراون.
لە كۆتایشدا تانیا گودسوزیان بە هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد، دەڵێت: تۆ ئێستا نەوەیەكی كچت هەیە، چ رێنماییەك دەدەیت بە نەوە كچەكەت؟
لەوەڵامدا، دەڵێت: دایە گەورەم پێی نەوتووم كە چی بكەم، منیش هەمان شت لەگەڵ ئەو دەكەم، بەڵام دواتر بە پێكەنینێكەوە، دەڵێت: “ئەوانیش دەجەنگن، جەنگەكانی ئێمە كۆتایی نایەت”.
